Thứ Hai, 9 tháng 11, 2020

Nét kì bí trong lễ nhảy lửa của người Pà Thẻn

Tuyên QuangĐược biết tới như một phiên bản sắc riêng, lễ nhảy lửa cũng là lễ hội duy nhất người Pà Thẻn còn duy trì tới ngày nay.

Huyện Lâm Bình, Tuyên quang đãng có 12 dân tộc sinh sống, khác nhau, dân tộc Kinh chỉ chiếm 2%, còn lại phần lớn là dân tộc Tày và Pà Thẻn. Người Pà Thẻn tại thôn Thượng Minh, xã Hồng quang đãng có tới 90 hộ với hơn 400 nhân khẩu.

Người Pà Thẻn có một nghi lễ đặc trưng riêng đó là lễ nhảy lửa thiêng liêng và kì bí. Hàng năm từ ngày 16/10 âm lịch, các thầy cúng trong phiên bản sẽ mở hội lễ nhảy lửa (cầu lửa). Dịp này, các thầy cúng mộ học trò, dạy các trò học làm thầy cúng để truyền nghề tới hết 15/1 âm lịch năm sau. Đây là thời khắc giao thời giữa năm cũ và năm mới với mục tiêu tạ ơn các thần sau một năm đã phù hộ cho dân phiên bản có một năm mùa màng tốt tươi, canh tác thuận tiện, người dân trong phiên bản khỏe mạnh không ốm đau bệnh tật.

Theo tiếng Pà Thẻn, lễ truyền nghề thầy cúng được gọi là Póc Quơ, hội Nhảy lửa được gọi là Po dinh họn a tờ. Ảnh: Thảo Nguyễn

Theo tiếng Pà Thẻn, lễ truyền nghề thầy cúng được gọi là "Póc Quơ", hội Nhảy lửa được gọi là "Po dinh họn a tờ". Ảnh: Thảo Nguyễn

Các thầy sẽ chỉ nhận học trò là nam giới người Pà Thẻn, kể cả trẻ em. Và đó phải là người được thần chọn, không phải ai đăng ký cũng được theo học. Trước đây nghi lễ còn kiêng không cho phụ nữ tới xem, nhưng theo thời kì các thầy cúng dần cho phép toàn bộ dân làng tham gia.

Nghi lễ được tổ chức ở một khoảng sân chung rộng ở phiên bản và chia làm nhị phần, cúng trước khi mặt trời lặn diễn ra khoảng 3-4 tiếng và nhảy lửa sau khi trời tối diễn ra trong khoảng 1 tiếng. Phần đầu là phần thầy cúng gọi mời thần và "âm binh" tới tham gia lễ và nhập vào các học trò.

Lễ được cúng bằng thủ lợn, nội tạng lợn và rượu từ chiều trước khi mặt trời xuống núi. Ảnh: Thảo Nguyễn

Lễ được cúng bằng thủ lợn, nội tạng lợn và rượu từ chiều trước khi mặt trời xuống núi. Ảnh: Thảo Nguyễn

Thầy cúng sẽ ngồi trên một ghế gỗ dài, phía trước là dụng cụ cúng bằng thanh tre và sắt. Các học trò tham gia nghi lễ nhảy lửa sẽ ngồi thành hàng trên chiếu phía sau thầy cúng để cùng làm lễ.

Tối trời, lúc thân thể của các học trò rung lên, đầu lắc liên tục là khi các vị thần đã nhập vào họ thành công. Họ sẽ có nhiều sức mạnh và chỉ trực tìm lửa để nhảy vào. Phần nhị là nghi lễ nhảy lửa diễn ra từ khi mặt trời lặn, lúc này một đống lửa to đã được đốt sẵn cháy thành than đỏ rực ngay gần đó. Những người tham gia nhảy lửa sẽ thay nhau nhảy vào đống than hồng đó, sử dụng cả tay và chân trần để phá cho tới khi tàn lửa. Điều khác nhau là sau khi nhảy vào lửa chân tay họ không hề bị bỏng, đớn đau hay trầy xước.

Một người tham gia lễ nhảy lửa cho hay, khi thần nhập vào người, họ có cảm giác rất lạnh và nhìn thấy lửa là rộn rực muốn lao vào. Càng nhảy vào lửa thì họ lại càng thấy sảng khoải, thoải mái và ấm người. Khi nhảy họ nhắm mắt nhắm mũi và được thần dẫn đi nên phiên bản thân họ không biết là khi đó phiên bản thân đang lao vào đống lửa.




Khám phá lễ nhảy lửa của người Pà Thẻn

mày mò lễ nhảy lửa của người Pà Thẻn







Lễ nhảy lửa của người Pà Thẻn. Video: Thảo Nguyễn


Sau khi đống lửa tàn, thầy cúng mộ các học trò về lại hàng chiếu phía sau để kết thúc lễ. Họ cảm ơn các vị thần đã tới dự lễ chung vui cùng dân làng, cầu mong các vị thần phù hộ cho dân làng được phong túc, mạnh khỏe, hứa lần nhảy lửa sau sẽ lại mời các thần xuống tham gia.

Kết thúc, thầy cúng sẽ giải lễ cho các học trò để họ trở về là người thường. Tương truyền, nếu thầy cúng không giải lễ nhưng để cho học trò ra về thì khi về tới nhà có đống lửa nào thì người đó cứ nhảy vào phá hết đống lửa đó.

Lễ hội nhảy lửa của người Pà Thẻn có lịch sử lâu đời, được truyền lại qua nhiều thế hệ; thể hiện những yếu tố văn hóa, tín ngưỡng nguyên thủy sơ khai, niềm tin vào trái đất thần linh và những thế lực siêu tự nhiên. Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã đưa lễ hội này vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia từ năm 2012 nhằm bảo tồn và phát huy một lễ hội lạ mắt, mang đậm phiên bản sắc văn hóa và thu hút được đông đảo tập thể tham gia.

Thảo Nguyễn


Dân tộc Pà Thẻn còn có tên là Pá Hưng, Tống; sử dụng nhóm tiếng nói Mèo -Dao. Người Pà Thẻn tập trung ở một số xã của tỉnh Tuyên quang đãng và Hà Giang. Họ sống chủ yếu bằng nghề làm nương rẫy, với cây lương thực chính là lúa, ngô.


Dân tộc Pà Thẻn có nhiều dòng tộc. Những người cùng họ coi nhau như những người thân thích có chung một tổ tiên, không được lấy nhau. Người Pà Thẻn có tục ở rể tạm thời, nếu gia đình không có đàn ông mới lấy rể về ở hẳn. Người ở rể phải thờ ma họ vợ, con cái một nữa theo họ bố, một nữa theo họ mẹ.


Phụ nữ Pà Thẻn. Ảnh: Thảo Nguyễn

Phụ nữ Pà Thẻn. Ảnh: Thảo Nguyễn

y phục của người Pà Thẻn mang sắc đỏ rất nổi trội, được người phụ nữ Pà Thẻn dệt tay rất công phu và tỉ mẩn. Một bộ y phục truyền thống của người phụ nữ Pà Thẻn mất từ 4-5 tháng để hoàn thành và khác nhau phức tạp và cầu kỳ với vấn tóc quấn nhiều vòng trên đầu với nhiều mảng hoa văn đặc trưng.


Họ có truyền thống ăn Tết Nguyên đán, Tết sâu bọ và Tết tháng 9 (còn gọi là Tết quá chự pa). Tết sâu bọ của đồng bào Pà Thẻn cũng giống Tết Đoan Ngọ của người Kinh, nhưng họ cúng và ăn bánh sừng trâu truyền thống làm từ gạo nếp và lá nón. Tết tháng 9 là tết giã bánh giày từ 25 - 29/9 âm lịch để cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng của người dân ở đây được bội thu.

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét